Баатаҕай нэһилиэгин историятыгар урукку Жданов, Молотов, Карл Маркс уонна Чапаев ааттарынан колхозтар сирдэрэ-уоттара киирэллэр. 1941-1945 сс. Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэриигэ биһиги нэһилиэкпититтэн 142 киһи ыҥырыллан барбыта. Кинилэртэн 69 буойун Ийэ дойдуларын иһин олохторун толук ууран, кыргыһыы хонуутугар хорсуннук охтубуттара. Ол иһиттэн 9 киһи сураҕа суох сүппүтэ. Онтон 73 киһи сорохторо ыараханнык бааһыран, кыайыы-хотуу кынаттанан дойдуларыгар эргиллэн кэлбиттэрэ. Сэриигэ ыҥырыллыбыттар үгүстэрэ кыргыһыыны Москва, Ленинград, Сталинград анныттан саҕалаабыттара, олор истэриттэн хорсун буойуммут Ушницкай Семен Дмитриевич Берлиҥҥэ тиийэ сэриилэспиттэрэ.
Кинилэр сырдык ааттара-суоллара, хааннаах халабырдьыттары утары дьоруойдуу охсуһуулара син үйэтилиннэ, бэлиэ сыллар аайы үтүө өйдөбүнньүктэр турдулар. Уоттаах сэриигэ командивание бойобуой сорудахтарын сатабыллаахтык уонна хорсуннук толороннор Албан ааттаах уордьаннарынан 26 буойун наҕараадаламмыта.
Сэрии ыарахан, сут-кураан сылларыгар нэһилиэк дьоно үгүс сыраларын ууран, оҕотуттан-оҕонньоруттан тутулуга суох, үлэлээбиттэрэ. Сүөһү, сылгы иитиитигэр, үрдүк бородууксуйаны ылыыга күүрээннээх үлэҕэ сылдьыбыттара. Булуҥҥа балык бултааһыныгар Баатаҕай нэһилиэгин балыксыттара, Ааллаах Үүн таһаҕасчыттара кырата суох кылааты киллэрсибиттэрэ.
Учууталлар Дмитрий Дмитриевич Петров уонна Николай Николаевич Тарскай сэрии сылларыгар байыаннай бириэмэ көрдөбүллэригэр сөп түбэһиннэрэн эдэр ыччаты билии-көрүү, өй-санаа, эт-хаан өттүнэн иитиигэ киэҥ өрүттээх үлэни ыыппыттара. Д.Д. Петров кэлин историческай наука кандидата буолбута, кини Саха сирэ Аҕа дойду сэриитигэр кыттыытын, саллааттар ааттарын тилиннэриигэ уонна үйэтитиигэ, өйдөбүнньүк пааматынньыктары туруорууга архыыптары хасыһан, биирдиилээн дьонтон туоһулан үгүс үлэни ыыппыта.
Өрөгөйдөөх Кыайыыны уруйдаан 1945 с. Тойон Мүрү Хос Үрэҕэр ыһыллыбыт ыһыаҕар, устар ууну сомоҕолуур ырыаһыттар В.Г. Слепцова, С.Т. Алексеев олоҥхонон уруйдаабыттара, Чараҥай оскуолатын үөрэнээччилэрэ алгысчыт арыальдыттара буолан киирбиттэрэ.
Эйэлээх олох туһугар олохторун кэрэйбэккэ, уот сэриигэ сылдьыбыт буойуттарбытынан киэн туттабыт!
№ п/п |
Сэриигэ барбыт киһи ахс. |
Тыыннаах кэлбит киһи ахс. |
Өлбүт |
Сураҕа суох сүппүт |
Фроннара |
||
Арҕаа |
Илин |
Илин-Арҕаа |
|||||
1 |
22 |
15 |
5 |
2 |
14 |
8 |
|
2 |
25 |
14 |
10 |
1 |
22 |
3 |
|
3 |
26 |
12 |
9 |
5 |
21 |
4 |
1 |
4 |
27 |
13 |
4 |
10 |
23 |
4 |
|
5 |
26 |
8 |
16 |
12 |
24 |
2 |
|
6 |
16 |
12 |
1 |
3 |
9 |
7 |
|
|
142 |
73 |
35 |
34 |
113 |
28 |
1 |
Список воинов
№ п/п |
ФИО воина |
Дата смерти |
Дата выбытия |
Дата призыва |
|
1 |
1965 |
1941 А/ф |
|||
2 |
1952 |
1941 А/ф |
|||
3 |
1965 |
1941 А/ф |
|||
4 |
18.02.1942 |
1941 А/ф |
|||
5 |
1916-1947 |
А/ф |
|||
6 |
1944 с/с |
1943 А/ф |
|||
7 |
25.10.1944 |
1943.06.06 И/ф |
|||
8 | 1979 | ||||
9 |
1946 |
1943 И/ф |
|||
10 |
2000 |
1942 И/ф |
|||
11 |
1993 |
1942 А/ф |
|||
12 |
Сэрииттэн кэлбитэ |
1944 И/ф |
|||
13 |
2008 |
1944 И/ф |
|||
14 |
02.1944 |
А/ф |
|||
15 |
1944 с/с |
а/ф |
|||
16 |
2004 |
1942 А/ф |
|||
17 |
2006 |
1944 И/ф |
|||
18 |
1942 |
1942 А/ф |
|||
19 |
1919-1992 |
А/ф |
|||
20 |
26.06.1944 |
1942 А/ф |
|||
21 | Белолюбский Михаил Иванович | 1993 | 1943 А/ф | ||
22 |
Сэрииттэн кэлбит |
1943 А/ф |
|||
23 |
1972 өлбүт |
1942 А/ф |
|||
24 |
1944 |
1942 И/ф |
|||
25 |
1944 с/с |
а/ф |
|||
26 |
1953 с. өлбүт |
1943 А/ф |
|||
27 |
30.08.1943 |
1941 А/ф |
|||
28 |
1943 |
1942 А/ф |
|||
29 |
1942 |
1941 А/ф |
|||
30 |
25.06.1943 |
1941 А/ф |
|||
31 |
1942 |
1942 А/ф |
|||
32 |
1988 |
1942 А/ф |
|||
33 |
23.07.1943 |
1941 А/ф |
|||
34 |
Дойдутугар өлбүт |
1941 А/ф |
|||
35 |
1979 |
А/ф |
|||
36 |
Бурнашев Николай Иванович I |
1944 с. өлбүт кэлэн 6 хоммут |
1942 А/ф |
||
37 |
1958 |
А/ф |
|||
38 |
1990 |
1942 А/ф |
|||
39 |
1943 |
1942 А/ф |
|||
40 |
1943 |
1942 А/ф |
|||
41 |
1976 |
1942 И/ф |
|||
42 |
1946 |
1941 А/ф |
|||
43 |
1972 |
1943 И/ф |
|||
44 |
1943 |
1942 А/ф |
|||
45 |
1943 |
1942 А/ф |
|||
46 |
1943 |
1942 А/ф |
|||
47 |
05.03.1944 |
Аф |
|||
48 |
1981 |
1944 А/ф |
|||
49 |
1946 |
А/ф |
|||
50 |
1945 |
1941 А-И/ф |
|||
51 |
09.1942 с/с |
1942 А/ф |
|||
52 |
18.01.1944 |
23.08.1942 А/ф |
|||
53 |
1945 |
1941 А/ф |
|||
54 |
1947 |
18.08.1942 И/ф |
|||
55 |
Москва анныгар өлбүт |
1942 А/ф |
|||
56 |
03.04.1942 с/с |
1941.08 А/ф |
|||
57 |
1944 |
1942 А/ф |
|||
58 |
1942 с/с |
15.08.1941 А/ф |
|||
59 |
1972 |
1944 И/ф |
|||
60 |
1947 |
06.1943 И/ф |
|||
61 |
1946 с. дойдутугар кэлэн иһэн өлбүт |
12.08.1941 А/ф |
|||
62 |
1944 с/с/с |
15.06.1942 А/ф |
|||
63 |
1955 |
10.11.1941 А/ф |
|||
64 |
09.03.1943 |
А/ф |
|||
65 |
1976 |
А/ф |
|||
66 |
1946 |
1941 А/ф |
|||
67 |
1944 |
1942 А/ф |
|||
68 |
1976 |
1941 А/ф |
|||
69 |
1943 |
1942 А/ф |
|||
70 |
1993 |
1943 А/ф |
|||
71 |
10.12.1943 |
А/ф |
|||
72 |
12.03.1943 с/с |
А/ф |
|||
73 |
28.12.1943 |
А/ф |
|||
74 |
01.1944 с/с |
29.10.1942 А/ф |
|||
75 |
1944 с/с |
А/ф |
|||
76 |
1943 с/с |
15.06.1942 А/ф |
|||
77 |
1944 с/с |
08.07.1943 А/ф |
|||
78 |
Фроҥҥа өлбүт с/с |
16.06.1942 А/ф |
|||
79 |
1944 |
08.1941 А/ф |
|||
80 |
1948 |
1942 А/ф |
|||
81 |
1988 |
1942 А/ф |
|||
82 |
1944 с/с |
06.1942 А/ф |
|||
83 |
1956 |
1941 А/ф |
|||
84 |
1984 |
А/ф |
|||
85 |
1942 |
1941 А/ф |
|||
86 |
1944 |
06.1941 А/ф |
|||
87 |
1978 |
1943 И/ф |
|||
88 |
1943 с/с |
1942 А/ф |
|||
89 |
1995 |
1943 А/ф |
|||
90 |
1947 |
06.08.1942 А/ф |
|||
91 |
1944 с/с |
20.06.1941 А/ф |
|||
92 |
1948 |
05.06.1944 И/ф |
|||
93 |
1946 |
1941 А/ф |
|||
94 |
1920-1950 |
А/ф |
|||
95 |
1966 |
11.08.1941 А/ф |
|||
96 |
1909-1947 |
А/ф |
|||
97 |
1952 |
1943 И/ф |
|||
98 |
1948 |
1941 И/ф |
|||
99 |
24.08.1942 с/с |
1941 А/ф |
|||
100 |
01.1944 с/с |
08.1941 А/ф |
|||
101 |
1942 с/с |
1941 А/ф |
|||
102 |
Ханна көмүллүбүтэ биллибэт |
А/ф |
|||
103 |
07.1943 с/с |
1941 А/ф |
|||
104 |
07.1942 с/с |
А/ф |
|||
105 |
1943 с/с |
12.08.1941 А/ф |
|||
106 |
1942 с/с |
А/ф |
|||
107 |
с/с |
08.1941 А/ф |
|||
108 |
1983 |
25.06.1942 А/ф |
|||
109 |
1943 |
20.08.1942 А/ф |
|||
110 |
28.12.1942 |
1942 А/ф |
|||
111 |
04.08.1944 |
12.06.19 И-А/ф |
|||
112 | Соловьев Иннокентий Петрович | ||||
113 |
06.12.1945 |
06.06.1942 А/ф |
|||
114 |
1944 с/с |
06.08.1943 А/ф |
|||
115 |
1942 с/с |
12.08.1941 А/ф |
|||
116 |
1943 |
1942 А/ф |
|||
117 |
1943 с/с |
25.06.1942 А/ф |
|||
118 |
1944 |
1943 А/ф |
|||
119 |
1945 |
1942 А/ф |
|||
120 |
1975 |
1943 И/ф |
|||
121 |
1942 |
1941 А/ф |
|||
122 |
1946 |
1941 А/ф |
|||
123 |
1996 |
И/ф |
|||
124 |
1955 |
А/ф |
|||
125 |
1942 |
1941 А/ф |
|||
126 |
1943 г. без вести пропал |
1942 |
|||
127 |
16.10.1942 |
27.09.1942 А/ф |
|||
128 |
1957 |
А/ф |
|||
129 |
1948 |
16.06.1943 И/ф |
|||
130 |
1978 |
И/ф |
|||
131 |
1947 |
1944 И/ф |
|||
132 |
05.1942 с/с |
А/ф |
|||
133 |
1945 |
1943 И/ф |
|||
134 |
1969 |
1941 А/ф |
|||
135 |
1944 |
1941 А/ф |
|||
136 |
1943 |
1942 А/ф |
|||
137 |
12.1941 с/с |
1941 А/ф |
|||
138 |
09.1942 с/с |
12.08.1941 А/ф |
|||
139 |
1983 |
1943 И/ф |
|||
140 |
1983 |
1943 А/ф |
|||
141 |
Татаринов Владимир Степанович |
1947 |
06.08.1942 |
||
142 | Федоров Василий Константинович | 1988 | И/ф |